Ochrona przyrody oznacza zachowanie dla obecnych i przyszłych pokoleń wszelkich elementów przyrody. Są to dziko występujące gatunki roślin i zwierząt, utwory przyrody nieożywionej (np. jaskinie, głazy narzutowe), a także ekosystemy i kompleksy przyrodnicze o wybitnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. W tym celu utworzony został krajowy system obszarów chronionych, który docelowo ma objąć 1/3 powierzchni
kraju. System ten przewiduje istnienie kilku form obszarów chronionych:
Park Narodowy wyróżniają się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Wszelkie działania na terenie parku narodowego podporządkowane są ochronie przyrody. Część powierzchni parku narodowego lub jego całość można wydzielić jako rezerwat ścisły, w którym nie prowadzi się żadnych prac o charakterze gospodarczym.
Park Krajobrazowy obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Na ich terenie prowadzi się prace o charakterze gospodarczym. Wokół parku krajobrazowego może być utworzona strefa ochronna, zabezpieczająca park przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych.
Rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.
Muzea Przyrodnicze przy Parkach Narodowych są to obiekty eksponujące florę i faunę parku. Zgromadzone róznorodne eksponaty pozwalają poznawać wartości i znaczenie przyrody oraz dziedzictwo historyczne i kulturowe regionu.
Obszar
chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.
Obszar Natura 2000 może obejmować część lub całość obszarów i obiektów formami chronionymi przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-4 i 6-9.
Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt, która ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk, gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.
Ochrona
indywidualna, którą
obejmuje się pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne
lub zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.
Pomniki przyrody są to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.
Stanowiska dokumentacyjne są to niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych.
Użytki ekologiczne są to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej – naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamienice, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania.
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe są to fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne.
Źródło: Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16.04.2004 r.