§ 1. Postanowienia wstępne

1. Regionalna Odznaka Turystyczna o nazwie „Dominanty Przedgórza Sudeckiego”, zwana dalej Odznaką, ustanowiona została przez Komisję Turystyki Pieszej Oddziału Wrocławskiego PTTK we Wrocławiu.

2. Zdobywanie Odznaki ma na celu propagowanie turystki pieszej i krajoznawstwa w polskiej części Przedgórza Sudeckiego (makroregion nr 332.1), będącego częścią Sudetów z Przedgórzem Sudeckim (podprowincja nr 332), w tym w jego integralnych regionach fizycznogeograficznych, tj. Wzgórzach Strzegomskich (mezoregion nr 332.11), Równinie Świdnickiej (mezoregion nr 332.12), Masywie Ślęży (mezoregion nr 332.13), Wzgórzach Niemczańsko-Strzelińskich (mezoregion nr 332.14), Obniżeniu Podsudeckim (mezoregion nr 332.15), Obniżeniu Otmuchowskim (mezoregion nr 332.16) i Przedgórzu Paczkowskim (mezoregion nr 332.17).

3. Ustanowienie Odznaki upamiętnia również 100-lecie urodzin dr. Bronisława Turonia (ur. 28 sierpnia 1923 r.), założyciela Wrocławskiego Klubu Piechurów „Perpedes” Oddziału Wrocławskiego PTTK, działającego na prawach Komisji Turystyki Pieszej, który był wieloletnim prezesem i wiceprezesem tego klubu.

4. Nadzór nad zdobywaniem Odznaki sprawuje Komisja Turystyki Pieszej Oddziału Wrocławskiego PTTK.

5. Regulamin przestawia najwyższe dominanty krajobrazowe dotychczasowych mikroregionów polskiej części Przedgórza Sudeckiego, zaktualizowanych do obecnie obowiązujących granic mezoregionów wg państwowego podziału fizycznogeograficznego Sudetów z Przedgórzem Sudeckim z 2018 r.

6. Odznaka jest dwustopniowa, tj. posiada stopień srebrny oraz stopień złoty, a jej zdobywanie wymaga spełnienia warunków, które zostały określone w paragrafie drugim (§ 2) niniejszego Regulaminu.

§ 2. Warunki zdobywania Odznaki

1. Odznakę można zdobywać po ukończeniu 18. roku życia; osoby niepełnoletnie w wieku od ukończenia 8. do 18. roku życia mogą zdobywać Odznakę wyłącznie pod opieką osób dorosłych.

2. Odznakę zdobywa się na własną odpowiedzialność, w trakcie wędrówek pieszych, z zachowaniem ogólnych zasad bezpieczeństwa poruszania się po obszarach leśnych i wylesionych, terenie wyżynnym i górskim.

3. Piesze wędrówki należy odbyć po znakowanych szlakach turystycznych, jeśli one występują, lub po drogach i ścieżkach nieznakowanych – propozycje wskazówek dojść do poszczególnych wzgórz i szczytów objętych Odznaką zostały zamieszczone w Wykazie najwyższych dominant krajobrazowych, stanowiącym integralny załącznik do niniejszego Regulaminu.

4. Ponieważ część najwyższych dominant krajobrazowych Przedgórza Sudeckiego leży na terenach bezleśnych, użytkowanych rolniczo, dlatego nie należy dokładnie zdobywać ich wierzchołków. W przypadku takich wzgórz wystarczy podejść drogą polną lub ścieżką w pobliże wierzchołka na tyle, na ile w rozsądny sposób się uda, nie wchodząc w uprawy rolne. Ta sama uwaga dotyczy najwyższych dominant krajobrazowych, które są położone na terenach zalesionych – jeśli są one zajęte przez młode uprawy leśne i/lub ogrodzone, wystarczy podejść w pobliże wierzchołka drogą leśną lub ścieżką na tyle, na ile w rozsądny sposób się to uda, nie niszcząc młodego drzewostanu.

5. Wykaz najwyższych dominant krajobrazowych zawiera następujące najwyższe dominanty krajobrazowe polskiej części Przedgórza Sudeckiego, czyli wzgórza i szczyty wyraźnie zaznaczające się w terenie („dominujące” w krajobrazie):

   • wybitne dominanty krajobrazowe (WDK 60),

   • dominanty krajobrazowe (DK 30),

   • słabe dominanty krajobrazowe (SDK 15).

6. Na potrzeby Regulaminu przyjęto, uwzględniając „wyżynny” charakter z niewielkimi deniwelacjami terenu, jaki w większości posiada Przedgórze Sudeckie, że:

   1. wybitna dominanta krajobrazowa (WDK 60) to wzgórze lub szczyt, które od innej WDK 60 jest oddzielone przełęczą o głębokości co najmniej 60 m,

   2. dominanta krajobrazowa (DK 30 m) to wzgórze lub szczyt, które od innej DK 30 lub WDK 60 jest oddzielone przełęczą o głębokości co najmniej 30 m,

   3. słaba dominanta krajobrazowa (SDK 15) to wzgórze, które od innej SDK 15, DK 30 lub WDK 60 jest oddzielone przełęczą o głębokości co najmniej 15 m.

7. Dominanty krajobrazowe (wybitne – WDK 60, „zwykłe” – DK 30 oraz słabe – SDK 15) przedstawiono tylko w tych mikroregionach, w których one występują.

8. Odznakę w stopniu srebrnym i złotym przyznaje się po zdobyciu odpowiednio 20 i kolejnych 21 dominant krajobrazowych (wybitnych – WDK 60, „zwykłych” – DK 30 oraz słabych – SDK 15), wymienionych w Wykazie najwyższych dominant krajobrazowych.

9. Kolejność zdobywania poszczególnych dominant krajobrazowych (wybitnych – WDK 60, „zwykłych” – DK 30 oraz słabych – SDK 15) jest dowolna, oba stopnie Odznaki można zdobywać w tym samym roku kalendarzowym.

10. Okres zdobywania Odznaki jest nieograniczony.

11. Zdobywanie Odznaki można łączyć ze zdobywaniem innych odznak turystki pieszej i górskiej, kwalifikowanej i niekwalifikowanej na terenie Sudetów.

§ 3. Weryfikacja zdobycia Odznaki

1. Podstawą do zweryfikowania zdobycia poszczególnych wzgórz i szczytów i przyznania Odznaki w stopniu srebrnym i złotym jest wypełniona książeczka weryfikacyjna lub samodzielnie przygotowana kronika. We wspomnianej książeczce lub kronice należy podać dane zdobywcy (imię i nazwisko, rok urodzenia, adres zamieszkania) oraz informacje o zdobywanych wzgórzach i szczytach, w tym daty odbytych wycieczek, przebieg ich tras oraz potwierdzenia terenowe.

2. Potwierdzeniem terenowym zdobycia każdego ze wzgórz i szczytów objętych Odznaką jest zdjęcie zdobywcy na tle tabliczki szczytowej (jeżeli jest dostępna) lub na tle charakterystycznego miejsca danej dominanty krajobrazowej (wybitnej – WDK 60, „zwykłej” – DK 30 albo słabej – SDK 15), bądź też pieczątki dowolnych instytucji znajdujących się w pobliżu danego wzgórza lub szczytu. W przypadku braku możliwości uzyskania wyżej wymienionych potwierdzeń terenowych, można dołączyć wydruk dokumentacji kartograficznej potwierdzającej przebytą wycieczkę przy użyciu aplikacji odpowiedniego urządzenia mobilnego, rejestrującego położenie na podkładzie mapy turystycznej lub topograficznej. Innym sposobem potwierdzenia może być poświadczenie osoby do tego uprawnionej, tj. sudeckiego przodownika turystyki górskiej, przodownika turystyki pieszej lub przewodnika sudeckiego.

3. Przodownicy i przewodnicy są zwolnieni z obowiązku uzyskiwania potwierdzeń.

4. Uznawane jest zdobycie dominant krajobrazowych (wybitnych – WDK 60, „zwykłych” – DK 30 oraz słabych – SDK 15) objętych Odznaką, które zostało zweryfikowane przed wejściem w życie niniejszego Regulaminu.

5. Wypełnioną książeczkę weryfikacyjną lub samodzielnie przygotowaną kronikę z potwierdzeniami terenowymi zdobycia poszczególnych wzgórz i szczytów lub stosownymi poświadczeniami osób do tego uprawnionych należy złożyć do weryfikacji w Oddziale Wrocławskim PTTK lub wysłać na adres jego siedziby, tj. Oddział Wrocławski PTTK, ul. Rynek Ratusz 11/12, 50-106 Wrocław.

6. Odznakę przyznaje Komisja Turystyki Pieszej Oddziału Wrocławskiego PTTK.

7. Przyznanie Odznaki w stopniu srebrnym i złotym uprawnia do jej wykupienia w Oddziale Wrocławskim PTTK oraz noszenia.

8. Zdobywca Odznaki wyraża zgodę na przetwarzanie swoich danych osobowych na potrzeby niezbędne przy jej zweryfikowaniu oraz do prowadzenia rejestru jej zdobywców (zgodnie z obowiązującymi przepisami o ochronie danych osobowych).

§ 4. Przepisy końcowe

1. Komisja Turystyki Pieszej Oddziału Wrocławskiego PTTK prowadzi rejestr zdobywców Odznaki.

2. Prawo do interpretacji niniejszego Regulaminu przysługuje wyłącznie Komisji Turystyki Pieszej Oddziału Wrocławskiego PTTK.

3. Niniejszy Regulamin został ustanowiony uchwałą Zarządu Oddziału Wrocławskiego PTTK o numerze 10/87/2023 z dnia 19 czerwca 2023 r.

4. Integralną częścią niniejszego Regulaminu jest Wykaz najwyższych dominant krajobrazowych dwustopniowej Regionalnej Odznaki Turystycznej „Dominanty Przedgórza Sudeckiego” wraz z podanymi wskazówkami dojścia do nich.

Opracowali: Mariusz Szatkowski i Paweł Pohl.

Wykaz najwyższych dominant krajobrazowych
Regionalnej Odznaki Turystycznej „Dominanty Przedgórza Sudeckiego”
ustanowionej przez Komisję Turystyki Pieszej Oddziału Wrocławskiego PTTK

Odznaka w stopniu srebrnym – należy zdobyć 20 dominant krajobrazowych (wybitnych – WDK 60, „zwykłych” – DK 30 oraz słabych – SDK 15) z Wykazu najwyższych dominant krajobrazowych.

Odznaka w stopniu złotym – należy zdobyć pozostałe 21 dominant krajobrazowych (wybitnych – WDK 60, „zwykłych” – DK 30 oraz słabych – SDK 15) z Wykazu najwyższych dominant krajobrazowych.

Uwaga! mimo że niektóre dominanty krajobrazowe (wybitne – WDK 60, „zwykłe” – DK 30 lub słabe – SDK 15) z „Wykazu najwyższych dominant krajobrazowych” mają więcej niż 1 wierzchołek tej samej wysokości, to na potrzeby Odznaki wystarczy zdobyć tylko jeden z takich wierzchołków.

Wprowadzenie

Niniejsze opracowanie przedstawia wykaz najwyższych wzgórz i szczytów dotychczasowych mikroregionów znajdujących się w polskiej części obszaru makroregionu Przedgórze Sudeckie (nr 332.1). Granice mezoregionów (nr 332.11-332.17) przyjęto na podstawie aktualnego, państwowego podziału fizycznogeograficznego Sudetów z Przedgórzem Sudeckim z 2018 roku^[1], natomiast nazwy i granice dotychczasowych mikroregionów ustalono na podstawie treści poszczególnych haseł Słownika Geografii Turystycznej Sudetów (SGTS) z lat 2004-2008^[2]. Z kolei nazwy nizinnych mikroregionów, które wg nowego, państwowego podziału fizycznogeograficznego z 2018 roku zostały fragmentarycznie włączone do makroregionu Przedgórze Sudeckie, przyjęto za pracą pt. Geografia Regionalna Polski^[3], ponieważ SGTS nie obejmował już tych terenów. Nazwy mikroregionów (lub w przypadku ich braku – mezoregionów), których fragmenty zostały włączone do innych mezoregionów Przedgórza Sudeckiego, przedstawiono kursywą. Mikroregiony w danym mezoregionie zestawiono w kolejności od pn.-zach. do pd.-wsch. Nazwy najwyższych dominant krajobrazowych (wybitnych – WDK 60, „zwykłych” – DK 30 oraz słabych – SDK 15) podane zostały wg obecnie obowiązującego w kraju Państwowego Rejestru Nazw Geograficznych (PRNG)^[4], dodatkowo umieszczono ich dotychczas obowiązujące nazwy wg SGTS, utrwalone od dawna w świadomości turystów. Natomiast wysokości tych dominant krajobrazowych (wybitnych – WDK 60, „zwykłych” – DK 30 oraz słabych – SDK 15) podano na podstawie najnowszych, polskich danych wysokościowych Numerycznego Modelu Terenu (NMT) w m n.p.m.^[5]. Podkreślona dominanta krajobrazowa (wybitna – WDK 60, „zwykła” – DK 30 lub słaba – SDK 15) jest zarazem najwyższym wzgórzem lub szczytem w danym mezoregionie.

Dla wzniesień, których odnalezienie na mapie może być utrudnione, ponieważ np. nie posiadają one nazwy w PRNG, podano dokładniejsze wskazówki lokalizacyjne.

Warto dodać, że aktualnie obowiązujący, państwowy podział fizycznogeograficzny polskiej części Sudetów z Przedgórzem Sudeckim^[1] nie wydziela już mikroregionów, mimo to na potrzeby niniejszego zestawienia zdecydowano, aby również je podać (w takiej formie, w jakiej istniały dotychczas w SGTS^[2]). Dzięki temu, możliwe było wyznaczenie szeregu najwyższych dominant krajobrazowych (wybitnych – WDK 60, „zwykłych” – DK 30 oraz słabych – SDK 15) poszczególnych mikroregionów, przez co obszar polskiej części Przedgórza Sudeckiego staje się bardziej ciekawym terenem do odbywania wędrówek pieszych. Dominanty krajobrazowe (wybitne – WDK 60, „zwykłe” – DK 30 oraz słabe – SDK 15), wymienione w Wykazie najwyższych dominant krajobrazowych, rozciągają się na przestrzeni blisko 150 km, co jeszcze bardziej podnosi atrakcyjność, tego trochę rzadko odwiedzanego dotychczas przez turystów, obszaru makroregionu Przedgórza Sudeckiego.

Zestawienie najwyższych dominant krajobrazowych polskiej części makroregionu Przedgórza Sudeckiego (nr 332.1)

Literatura

^[1] Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja w. Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica, 2018, t. 91, nr 2, s. 143-170 oraz Geoserwis Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (GDOŚ), geoserwis.gdos.gov.pl/mapy (granice mezoregionów można wyświetlić wybierając zakładkę: inne dane środowiskowe → mezoregiony fizycznogeograficzne).

^[2] Słownik Geografii Turystycznej Sudetów pod red. M. Staffy, t. 18-21, Wydawnictwo PTTK Kraj oraz Wydawnictwo I-Bis, Wrocław 2004-2008.

^[3] Kondracki J. Geografia regionalna Polski, wyd. 3, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.

^[4] Główny Urząd Geodezji i Kartografii w Warszawie (GUGiK), Geoportal Infrastruktury Informacji Przestrzennej, Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych (PRNG), www.geoportal.gov.pl/dane/panstwowy-rejestr-nazw-geograficznych.

^[5] Główny Urząd Geodezji i Kartografii w Warszawie (GUGiK), Geoportal Infrastruktury Informacji Przestrzennej, Numeryczny Model Terenu (NMT), www.geoportal.gov.pl/dane/numeryczny-model-terenu.

^[6] Geoprohlížeč. Zeměměřický úřad, ags.cuzk.cz/geoprohlizec.

1. Dla porównania: Góra Świętego Jerzego (354)^[5], Krzyżatka (Krzyżowa Góra, 353)^[4][5] – oba wzgórza w mikroregionie Rogoźnickie Wzgórza.

2. Fragment mikroregionu Wysoczyzna Średzka, wchodzącego dawniej w obręb mezoregionu Równina Wrocławska (nr 318.53)^[3], znajdujący się obecnie w aktualnych granicach mezoregionu Wzgórza Strzegomskie^[1].

3. Mikroregion Kotlina Dzierżoniowska wg SGTS^[2] wchodziła w obręb mezoregionu Równina Świdnicka, chociaż wg J. Kondrackiego^[3] mikroregion ten przynależał do mezoregionu Obniżenie Podsudeckie (nr 332.15).

4. Fragment mezoregionu Równina Świdnicka (nr 332.12)^[2], znajdujący się obecnie w aktualnych granicach mezoregionu Masyw Ślęży^[1].

5. Szczyt niedostępny ze względu na florystyczny rezerwat przyrody „Góra Radunia”.

6. Zdarza się w literaturze, że mikroregion ten nie jest wyodrębniany jako osobny, tylko jest włączany w obręb mikroregionu Masyw Raduni^[3].

7. Fragment mikroregionu Kotlina Dzierżoniowska, wg SGTS^[2] wchodzącego dawniej w obręb mezoregionu Równina Świdnicka (nr 332.1), chociaż wg J. Kondrackiego^[3] mikroregion ten przynależał do mezoregionu Obniżenie Podsudeckie (nr 332.15), znajdujący się obecnie w aktualnych granicach mezoregionu Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie^[1].

8. Wzgórze położone na granicy mikroregionu Obniżenie Stoszowic i mikroregionu Obniżenie Ząbkowickie^[2], dlatego jest wspólne dla obu tych mikroregionów.

9. Fragment mezoregionu Obniżenie Podsudeckie (nr 332.15)^[2], znajdujący się obecnie w aktualnych granicach mezoregionu Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie^[1]. Według SGTS^[2] wieś Brzeźnica, co prawda, należała do mikroregionu Pradolina Nysy, ale położone od niej dalej na wsch. wsie Potworów i Przyłęk – jeszcze do mezoregionu Obniżenie Podsudeckie. Oznaczałoby to, że wg autorów SGTS dawniej Obniżenie Podsudeckie miało tu swoją wschodnią granicę, dlatego na potrzeby Odznaki przyjęto taką właśnie nazwę dla tego fragmentu.

10. Fragment mikroregionu Równina Grodkowska, wchodzącego dawniej w obręb mezoregionu Równina Wrocławska (nr 318.53)^[3], znajdujący się obecnie w aktualnych granicach mezoregionu Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie^[1].

11. Fragment mezoregionu Wysoczyzna Chojnowska (brak tu mikroregionu, nr 317.78)^[1], noszącego dawniej nazwę mezoregionu Równina Chojnowska^[3], znajdujący się obecnie w aktualnych granicach mezoregionu Obniżenie Podsudeckie^[1].

12. Najwyższym wzgórzem mezoregionu Obniżenie Podsudeckie jest Jabłoniec (316, wierzch. zach., brak nazwy wg PRNG i brak nazwy wg SGTS) na pn. od wsi Witoszów Górny (wierzch. 1000 m na pn. od centrum wsi, N 50° 49.816’, E 16° 23.794’, nazwa pobliskiego potoku zaadaptowana na nazwę wzgórza), ale jest ono bardzo słabo widoczne w terenie, podobnie jak sąsiedni, jeszcze wyższy, wsch. wierzch. Jabłońca (ok. 319), który został całkowicie zniszczony przez działającą na nim dawniej żwirownię, dlatego oba wierzchołki Jabłońca nie są dominantami krajobrazowymi.

13. Wzgórze położone na granicy mikroregionu Obniżenie Podsudeckie i mikroregionu Kotlina Dzierżoniowska (tj. jego fragmentu, znajdującego się obecnie w mezoregionie Obniżenie Podsudeckie), dlatego jest wspólne dla obu tych mikroregionów.

14. Fragment mikroregionu Kotlina Dzierżoniowska, wg SGTS^[2] wchodzącego dawniej w obręb mezoregionu Równina Świdnicka (nr 332.1), chociaż wg J. Kondrackiego^[3] mikroregion ten przynależał do mezoregionu Obniżenie Podsudeckie, znajdujący się obecnie w aktualnych granicach mezoregionu Obniżenie Podsudeckie^[1].

15. Prawdopodobnie fragment mikroregionu Obniżenie Ząbkowickie, wchodzącego dawniej w obręb mezoregionu Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie (nr 332.14)^[2], znajdujący się obecnie w aktualnych granicach mezoregionu Obniżenie Otmuchowskie^[1]. SGTS^[2] nie podaje, do jakiego mikroregionu należała ta dominanta krajobrazowa, a więc może to być też fragment mikroregionu Pradolina Nysy, wchodzącego dawniej i obecnie w obręb Obniżenia Otmuchowskiego.

16. Najwyższym wzgórzem mezoregionu Obniżenie Otmuchowskie jest Mokradło (330, brak nazwy wg PRNG i brak nazwy wg SGTS) na pn. od miasta Złoty Stok (wierzch. 1500 m na pn. od centrum miasta, N 50o 27.364’, E 16o 52.510’, nazwa pobliskiego lasu zaadaptowana na nazwę wzgórza), ale jest ono słabo widoczne w terenie, dlatego nie jest dominantą krajobrazową.

17. Fragment mezoregionu Przedgórze Paczkowskie^[2], znajdujący się obecnie w aktualnych granicach mezoregionu Obniżenie Otmuchowskie^[1].

18. Uwaga – niebezpieczeństwo! szczyt niedostępny ze względu na czynny kamieniołom.

19. Fragment mikroregionu Masyw Biskupiej Kopy, wchodzącego dawniej w obręb mezoregionu Góry Opawskie (nr 332.63)^[2], znajdujący się obecnie w aktualnych granicach mezoregionu Przedgórze Paczkowskie^[1].

20. Fragment mikroregionu Południowo-Wschodnia część Gór Opawskich, wchodzącego dawniej w obręb mezoregionu Góry Opawskie (nr 332.63)^[2], znajdujący się obecnie w aktualnych granicach mezoregionu Przedgórze Paczkowskie^[1].

21. Fragment mezoregionu Płaskowyż Głubczycki (nr 318.53, brak tu mikroregionu)^[1][3], znajdujący się obecnie w aktualnych granicach mezoregionu Przedgórze Paczkowskie^[1].

Pobierz Regulamin Odznaki lub

Oddział Wrocławski PTTK
Rynek-Ratusz 11/12, 50-106 Wrocław
tel. (0-71) 343-03-44; 343-30-44
fax 343-67-46
http://www.pttk.wroclaw.pl
e-mail: biuro@pttk.wroclaw.pl