Wyróżnienie zostało ustanowione przez Zarząd Główny PTTK Uchwałą nr 190/XVII/2011 z dnia 29 stycznia 2011 r. Pierwsze wyróżnienia otrzymały 52 osoby. Oficjalna uroczystość miała miejsce 20 września 2011 r. w gmachu Ministerstwa Edukacji Narodowej. W uroczystym spotkaniu uczestniczyli m.in. Katarzyna Hall – minister edukacji narodowej, Jarosław Jankowski – dyrektor Departamentu Młodzieży i Organizacji Pozarządowych MEN, Katarzyna Tyczka – główny specjalista w tym departamencie oraz przedstawiciele różnych jednostek organizacyjnych PTTK. Medale „Nauczyciela Kraju Ojczystego” wręczał Lech Drożdżyński – prezes Zarządu Głównego PTTK, a sylwetki wyróżnionych przedstawiał Andrzej Gordon – sekretarz generalny ZG PTTK.

Wyróżnienie z numerem pierwszym otrzymał prof. dr hab. Kazimierz Denek – autor sformułowania będącego nazwą medalu. Było to podziękowanie za całokształt dokonań profesora. Pozostałe medale wręczono w kolejności alfabetycznej. Sekretarz generalny ZG PTTK Andrzej Gordon otrzymał wyróżnienie z nr 13 w uznaniu zasług oraz w podziękowaniu za dziesięciolecia pracy na rzecz najmłodszych pokoleń polskich turystów i członków PTTK, a także autorskie pomysły w tym zakresie. Jego sylwetkę przybliżył Roman Bargieł – wiceprezes ZG PTTK.

W 2012 r. tytuł „Nauczyciel Kraju Ojczystego” przyznano kolejnym 46 osobom. Uroczystość wręczenia medali ponownie odbyła się w gmachu Ministerstwa Edukacji Narodowej. 16 października 2012 r. w spotkaniu uczestniczyli m.in. Tadeusz Sławecki – sekretarz stanu w MEN, Katarzyna Tyczka – główny specjalista w Departamencie Zwiększania Szans Edukacyjnych MEN oraz przedstawiciele różnych szczebli PTTK, w tym Lech Drożdżyński – prezes Towarzystwa i Roman Bargieł – sekretarz generalny ZG PTTK. Podczas uroczystej gali wyróznienie odebrał Roman Henryk Orlicz – prezes Koła PTTK nr 24 „Młodzi Silni Weseli” d. przy 108 GDH „Dreptaki” im. prof. Romana Kobendzy i prezes Oddziału Wolskiego PTTK im. gen. Józefa Sowińskiego w Warszawie.

Tytuł i Medal „Nauczyciel Kraju Ojczystego” nadaje Zarząd Główny PTTK z inicjatywy własnej lub na wniosek:

• ogniw PTTK,

• organu sprawującego nadzór pedagogiczny,

• organu prowadzącego przedszkole, szkołę lub placówkę oświatową,

• rektora szkoły wyższej, dyrektora przedszkola, szkoły lub placówki oświatowej,

• władzy wykonawczej, zarządu organizacji społecznej lub stowarzyszenia, prowadzących statutową działalność turystyczno-krajoznawczą wśród dzieci i młodzieży.

Wszystkie wnioski podlegają zaopiniowaniu przez Radę Programową do spraw Młodzieży Szkolnej Zarządu Głównego PTTK. Decyzję o nadaniu wyróżnienia podejmuje Kapituła Odznaczeń Zarządu Głównego PTTK.

Podczas rozpatrywania wniosków o nadanie tytułu i medalu pod uwagę brane są:

• szczególne osiągnięcia kandydatów prowadzących Szkolne Koła Krajoznawczo-Turystyczne lub sprawujących opiekę nad ich działalnością w zakresie kształtowania w młodym pokoleniu nawyków aktywnego poznawania i uprawiania różnych form turystyki i poznawania kraju ojczystego,

• udokumentowane osiągnięcia w organizowaniu i udziale wychowanków w poszczególnych etapach konkursów krajoznawczo-turystycznych przeznaczonych dla dzieci i młodzieży, w tym w szczególności konkursów organizowanych przez PTTK: Ogólnopolskim Młodzieżowym Turnieju Turystyczno-Krajoznawczym PTTK, Konkursie Krasomówczym, Ogólnopolskim Młodzieżowym Konkursie Krajoznawczym „Poznajemy Ojcowiznę”,

• szczególne zaangażowanie i wieloletnia aktywność w zakresie organizowania i prowadzenia różnych form turystyki dzieci i młodzieży.

Pożądanym jest by kandydat do wyróżnienia był wcześniej uhonorowany Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

Wyróżnienie nadawane jest jednokrotnie i wręczane z okazji Światowego Dnia Turystyki, Dnia Edukacji Narodowej, zakończenia roku szkolnego, lub ważnych uroczystości PTTK.

Do 2018 r. tytułem i medalem „Nauczyciel Kraju Ojczystego” wyróżniono 271 osób.